Chaos przestrzenny i nieaktualne przepisy kosztują Polskę miliardy

Nieprecyzyjne przepisy dotyczące zagospodarowania przestrzennego powodują chaos na terenie gmin w Polsce. Jak wynika z kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK), przestarzałe zasady wpływają na degradację krajobrazu i generują straty sięgające nawet 83 mld złotych rocznie.

Brak spójnych przepisów powoduje problemy na terenie gmin. Przepisy obowiązujące od 2003 roku nie zapewniają racjonalnego kształtowania ładu przestrzennego w gminach oraz zrównoważonego rozwoju. Kontrola NIK wykazała, że stosowane regulacje są nieskuteczne i prowadzą do rozproszenia zabudowy, uszczuplenia terenów zielonych i degradacji krajobrazu. Według wyliczeń Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, chaos przestrzenny generuje rocznie ponad 83 mld zł strat.

Władze gmin powinny opierać się na studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (Studium), które obejmuje obszar całej gminy. Niestety, sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp) nie jest obowiązkowe i może trwać kilka lat. Prawnym narzędziem realizacji tych założeń mają być spójne ze Studium mpzp, co ma gwarantować trwałość przyjętych kierunków rozwoju gminy wypracowanych z udziałem lokalnej społeczności.

Problemy związane z decyzjami o warunkach zabudowy wynikają z faktu, że nie muszą być one zgodne ze Studium. Prowadzi to do licznych problemów, takich jak budowa osiedli mieszkaniowych na terenach bez dostępu do kanalizacji, dróg i komunikacji publicznej. Nieaktualizowane przez lata Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie są uaktualniane nawet przez dekady, plany miejscowe pokrywają mniej niż 1/3 kraju, a podstawową rolę w procesie gospodarowania przestrzenią pełnią w gminach decyzje o warunkach zabudowy wydawane nawet dla pojedynczych działek.

Aby poprawić sytuację związaną z zagospodarowaniem przestrzennym w Polsce, NIK przedstawia następujące rekomendacje: gminy powinny aktualizować Studium i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, aby uniknąć chaosu przestrzennego i dbać o zrównoważony rozwój lokalnych społeczności. Regularne aktualizacje są kluczowe dla właściwego funkcjonowania systemu planowania przestrzennego. Decyzje o warunkach zabudowy powinny być zgodne ze Studium i mpzp, aby zapewnić spójność i trwałość w rozwoju przestrzennym gmin.

NIK zaleca również wprowadzenie obowiązku sporządzania mpzp przez gminy oraz zmianę przepisów dotyczących decyzji o warunkach zabudowy, tak aby były one zgodne ze Studium i mpzp. Dzięki temu możliwe będzie osiągnięcie spójności i trwałości w zagospodarowaniu przestrzennym oraz zredukowanie kosztów związanych z chaosem przestrzennym. Poprawa sytuacji będzie korzystna zarówno dla mieszkańców, jak i dla samorządów.