NIK: Gminy mogą przepłacać za prąd
Kontrola Najwyższej Izby Kontroli (NIK) w wybranych gminach wskazuje na możliwe przepłacanie za oświetlenie przestrzeni publicznych. Badanie przeprowadzone w dziewięciu gminach z trzech województw ujawniło, że straty finansowe mogły przekroczyć 2,2 mln zł. Kontrola wykazała brak efektywności i oszczędności w wykorzystaniu funduszy na oświetlenie dróg, ulic i parków.
Obciążenie gminnych budżetów na oświetlenie mogło być mniejsze nawet o 12%. W wyniku nieefektywnego zarządzania oświetleniem publicznym, gminy mogły przepłacać, pomimo istniejących możliwości oszczędzania. NIK zauważyła również, że niektóre gminy popełniły błędy na etapie przygotowania i prowadzenia postępowań na zakup energii elektrycznej. W jednym przypadku, wykonawca modernizacji części oświetlenia przestrzeni publicznej o wartości 279 tys. zł netto, został wybrany bez przestrzegania przepisów Prawa Zamówień Publicznych.
Gminy są odpowiedzialne za finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, które obejmuje koszty energii elektrycznej oraz budowy i utrzymania infrastruktury oświetleniowej. W ramach tej odpowiedzialności, gminy muszą szukać oszczędności, szczególnie wobec rosnących cen energii i nałożonego obowiązku zmniejszenia zużycia energii elektrycznej o 10%.
Najważniejsze ustalenia kontroli NIK sugerują, że skontrolowane gminy nie podejmowały działań mających na celu zoptymalizowanie wydatków na oświetlenie. Znaleziono miejsca, w których zużycie energii elektrycznej mogło być zawyżone, co mogło wynikać z nielegalnego poboru energii, użycia źródeł światła o zbyt dużej mocy, błędów w odczytach urządzeń pomiarowych lub niewłaściwego ustawienia tych urządzeń.
NIK podkreśla konieczność przeprowadzania stałych, pogłębionych i kompleksowych analiz parametrów wpływających na końcową cenę oświetlenia przestrzeni publicznej. Obejmuje to wielkość mocy umownej, zabezpieczenia przedlicznikowego i czasu pracy oświetlenia, a także zużycie energii elektrycznej w przestrzeni publicznej, z uwzględnieniem przepisów prawa energetycznego oraz wyników analiz i ustaleń dotyczących m.in. zawyżenia zużycia energii elektrycznej, prowadzenie postępowań na zakup energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia przestrzeni publicznej zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych, w tym terminowego podejmowania czynności związanych z ryzykiem wzrostu cen kontraktów na Towarowej Giełdzie Energii, w celu zapewnienia jak najbardziej oszczędnego zakupu energii elektrycznej, zapewnienie regularnej kontroli i nadzoru nad infrastrukturą oświetleniową, aby wykryć i natychmiast zareagować na wszelkie nieprawidłowości, takie jak bezumowny pobór energii z sieci (kradzież), użycie źródeł światła o mocy wyższej od przewidzianej przy projektowaniu sieci, błędy w odczytach urządzeń pomiarowych lub szacunkowe odczyty oraz niewłaściwe ustawienia urządzeń pomiarowych rozgraniczających strefy czasowe.
W związku z powyższym, NIK zaleca także samorządom gminnym, by podjęły wszelkie możliwe działania w celu modernizacji infrastruktury oświetleniowej, m.in. poprzez zastąpienie przestarzałych źródeł światła nowoczesnymi, energooszczędnymi technologiami, co z pewnością przyczyni się do obniżenia kosztów utrzymania oświetlenia przestrzeni publicznej i poprawy efektywności energetycznej.
NIK zwraca uwagę, że oszczędności, jakie mogą przynieść powyższe działania, będą miały korzystny wpływ nie tylko na budżety gmin, ale także na środowisko naturalne, przez zmniejszenie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych.
W związku z tym, NIK zwraca się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska z wnioskiem o opracowanie i wdrożenie programów pomocowych dla samorządów gminnych, które będą zainteresowane realizacją takich modernizacji. Programy te mogłyby obejmować wsparcie finansowe, techniczne i doradcze, umożliwiające gminom efektywne i efektywne zarządzanie oświetleniem przestrzeni publicznej.
Na zakończenie, NIK podkreśla, że odpowiednie zarządzanie oświetleniem przestrzeni publicznej ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i komfortu mieszkańców, a także dla zrównoważonego rozwoju miast i gmin. Dlatego też, konieczne jest prowadzenie regularnych analiz stanu infrastruktury oświetleniowej oraz wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, które pozwolą na zwiększenie efektywności energetycznej oraz obniżenie kosztów związanych z utrzymaniem oświetlenia.
Jednym z możliwych kierunków rozwoju może być wykorzystanie technologii smart city, która pozwoli na lepsze zarządzanie oświetleniem miejskim, dostosowanie intensywności światła do aktualnych potrzeb, a nawet integrację oświetlenia z innymi systemami, takimi jak monitoring miejski czy zarządzanie ruchem drogowym.
NIK zwraca również uwagę na konieczność szkolenia personelu odpowiedzialnego za zarządzanie oświetleniem miejskim, tak aby byli oni w stanie efektywnie wykorzystywać nowoczesne technologie oraz prawidłowo interpretować dane z systemów monitorowania.
W dłuższej perspektywie, odpowiednie zarządzanie oświetleniem przestrzeni publicznej może przynieść wiele korzyści, nie tylko w zakresie oszczędności kosztów, ale również poprawy bezpieczeństwa i jakości życia mieszkańców, a także ochrony środowiska.
Na zakończenie, NIK apeluje o zwiększenie świadomości na temat znaczenia efektywnego zarządzania oświetleniem przestrzeni publicznej i zachęca do aktywnego włączania się w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju miast i gmin.
O autorze