NIK o przeciwdziałaniu wyłudzeniom podatku VAT

W badanych urzędach skarbowych prawidłowo typowano podmioty do kontroli. Udział kontroli, w których stwierdzono nieprawidłowości wzrósł z 76 proc. w 2015 r. do 77 proc. w 2016 r., oraz ponad 83 proc. w I półroczu 2017  r. 

Jednak niezadowalające było tempo reakcji na zidentyfikowane zagrożenia. W połowie zbadanych przez NIK urzędów skarbowych, w których przeanalizowano ponad 130 spraw, kontrole podejmowano kilka miesięcy po ustaleniu istotnych przesłanek do ich przeprowadzenia.  NIK zwraca także uwagę na przypadki nieuzasadnionych przerw w prowadzeniu postępowań podatkowych i opóźnień w kierowaniu spraw do wszczęcia postępowań karnych skarbowych.

Izba podkreśla, że niski był poziom wpłat podatku wymierzonego po kontrolach zarówno urzędów skarbowych jak i urzędów celno-skarbowych, a przed 1 marca 2017 r. urzędów kontroli skarbowej.Podatek wymierzany był w dużej części podmiotom działającym w sposób fikcyjny, które na etapie kontroli nie prowadziły już działalności, a kontakt z nimi był utrudniony lub nie było go wcale. Decyzje wydawane były często tzw. „słupom”, które jedynie firmowały fikcyjną działalność. W rezultacie w niewielkiej części udawało się odzyskać wyłudzony VAT.  

Wyraźny wzrost dochodów budżetu państwa z podatku od towarów i usług w 2017 r. wystąpił w okresie dobrej – kolejny rok z rzędu – sytuacji gospodarczej. Zdaniem NIK za wcześnie, aby stwierdzić, że osiągnięta poprawa ściągalności VAT będzie trwała. Nadal występują poważne zagrożenia dla gromadzenia dochodów z tego podatku. Wymagają one intensywnych działań służb podległych Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej, wspartych nowymi narzędziami analitycznymi mającymi na celu usprawnienie oraz przyspieszenie reakcji na rozpoznawane ryzyka.

Dlatego w wyniku kontroli Izba za zasadne uznała przygotowanie kolejnych rozwiązań usprawniających pobór VAT i  ograniczających jego  wyłudzanie. Do najważniejszych z nich należą:

• mechanizm podzielonej płatności;
• system teleinformatyczny izby rozliczeniowej (STIR);
• publiczny rejestr rachunków bankowych podatników do rozliczeń VAT;
• centralny rejestr faktur.

Uwagi i wnioski NIK

NIK nie stwierdziła nieprawidłowości w działaniach Ministra Finansów. Jednak zdaniem Izby wyniki kontroli wskazują na potrzebę:

• zintensyfikowania prac w zakresie przygotowania oraz wykorzystania nowoczesnych narzędzi informatycznych do analizy obszarów wysokiego ryzyka oraz typowania podmiotów do kontroli w celu usprawnienia oraz przyspieszenia reakcji służb podległych Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej na rozpoznane zagrożenia;
• wzmocnienia nadzoru nad realizacją zadań urzędów skarbowych w zakresie:
• rejestracji podatników, w tym na rzecz jednolitego sposobu postępowania oraz przeciwdziałania nieuzasadnionym opóźnieniom w wykreślaniu z rejestrów VAT podmiotów nierzetelnych,
• spraw karnych skarbowych, w tym wszczynania postępowań przygotowawczych.
• usprawnienia procesu rejestracji podatników, także w celu ograniczenia przypadków przedłużania się ich weryfikacji;
• monitorowania skuteczności wprowadzanych rozwiązań mających uszczelnić system podatku VAT i poprawić efektywność jego poboru;
• szybkiego wdrażania kolejnych rozwiązań mających na celu ograniczenie procederu wyłudzania VAT, jeżeli dotychczas wprowadzone będą niewystarczające.