Henryk Streng – surrealista z Polski

11 października 2019

Dwa lata w cieniu szafy

Surrealizm, o którym fantazjowano do rana w paryskich i lwowskich barach, przerwała kampania wrześniowa, podczas której malarz walczył jako żołnierz polskiego wojska. Henryk Streng przetrwał powstanie warszawskie i widział, jak człowieczeństwo upadało w murach koncentracyjnego obozu. Ocalał, ukrywając się latami, ale jako zupełnie inny autor…

– To, co zdumiewa nas w tym życiorysie najbardziej, to zmiana tożsamości widoczna nawet na dwóch eksponowanych pracach. Tę legerowską z szyldami i winogronami stworzył jeszcze Henryk Streng, natomiast drugą, powojenną – Marek Włodarski. Pierwszy był żydowskiego pochodzenia artystą rozwijającym się w paryskim środowisku, a drugi człowiekiem, który trafił do getta, a od dnia wybuchu wojny przez dwa lata ukrywał się za szafą. Przeżył ten okres w totalnym zamknięciu i właśnie wtedy resygnował cały swój dorobek. Po wojnie nigdy nie wrócił już do poprzedniego nazwiska, a o Henryku Strengu latami nie wiedziała nawet jego córka – opowiada Iwona Wojnarowicz.

Drugie życie to abstrakcja?

Obraz z lat 50. zdradza cokolwiek czy zakrywa pamięć o pierwszym życiu jak gruba warstwa farby?

– Powojenna sztuka Włodarskiego była diametralnie różna, a elementy surrealistyczne stawały się coraz bardziej zgeometryzowane. Na obrazie „Formy I” przedstawione są najpewniej fragmenty konstrukcyjne statków – wiemy, że w tym okresie tematy marynistyczne były Włodarskiemu bliskie. Proste figury widziane na płótnie nie są więc czystą abstrakcją, tylko przedmiotami z otaczającej rzeczywistości, ale przetworzonymi na geometryczne kształty. Taka konsekwencja w ostrej zmianie sposobu tworzenia po holocauście nigdy nie powtórzyła się w historii sztuki – Marek Włodarski całkowicie wymazał swoją tożsamość, był innym obywatelem, nowym malarzem – kończy ekspertka, dodając, że oglądamy jedną z nielicznych olejnych prac artysty w obiegu, bo większość trafiła już do muzeów.