BCC: raport nt. stanu wykorzystania funduszy UE

Minął półmetek realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 i powoli zbliżamy się do końca realizacji Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013, w ramach której mamy do dyspozycji prawie 68 miliardów z Unii Europejskiej na politykę spójności. W sumie ze środkami krajowymi na cele rozwojowe przeznaczamy ponad 110 miliardów euro. To największy program modernizacyjny Polski od dobrych paru wieków i stanowi olbrzymią szansę rozwojową. Nie możemy sobie pozwolić na jego niewłaściwe lub niepełne zrealizowanie przy wykorzystaniu funduszy europejskich. Fundusze europejskie pomagają nam także skutecznie przeciwdziałać spowolnieniu gospodarczemu. Dlatego bardzo ważne jest stałe monitorowanie zagrożeń i usuwanie barier dla pełnego wykorzystania funduszy europejskich. Ponadto przygotowujemy się do nowej perspektywy finansowej 2014-2020 z nowa polityką spójności.

Analiza problemów i zaproponowane w niniejszym raporcie rekomendacje odzwierciedlają to, na jakim etapie realizacji polityki spójności znajduje się Polska. Obecnie już zdecydowana większość pieniędzy unijnych przeznaczonych na lata 2007 – 2013 zostało zagospodarowanych w postaci umów z beneficjentami, a ponad połowa została objęta wydatkami. Faktycznie dostępna pula wolnych pieniędzy, zwłaszcza dla przedsiębiorców, jest już bardzo mała. Programy operacyjne są w fazie pełnej realizacji.

Z zadowoleniem odnotowujemy, że szereg rekomendacji zaproponowanych we wcześniejszych raportach Business Centre Club spotkała się z pozytywnym odzewem administracji centralnej i samorządowej, na co zwracamy uwagę w raporcie. Analiza aktualnych barier w wykorzystaniu funduszy europejskich, przedstawione wnioski i rekomendacje powinny być traktowane jako wyraz troski przedsiębiorców o jak najpełniejsze wykorzystanie funduszy. Chodzi nam nie tylko o to, aby fundusze były wydawane, ale by przynosiły możliwie jak największe pozytywne efekty dla gospodarki oraz dla zwiększenia poziomu i jakości życia naszych obywateli.

W raporcie skoncentrowano się tylko na najważniejszych barierach, które na chwilę obecną mają największy wpływ na wykorzystanie funduszy europejskich w ramach polityki spójności na lata 2007-2013. Spośród wielu obszarów, gdzie występują bariery, wyodrębniono obszary, które w opinii BCC stanowią największe zagrożenie dla pełnego wykorzystania funduszy europejskich na lata 2007-2013 w ramach polityki spójności. Tym razem raport szczególnie koncentruje się na obszarach najbardziej zagrożonych i na propozycji nowej polityki spójności po 2013 roku.

Z punktu widzenia ilościowego i jakościowego wykorzystanie funduszy strukturalnych na lata 2004-2006 to był bardzo duży sukces Polski. Wdrażanie Funduszu Spójności z lat 2000- 2006 okazało się trudniejsze niż realizacja projektów w ramach funduszy strukturalnych.

Po kolejnym, wyraźnym przyspieszeniu w podpisywaniu umów z funduszy unijnych w końcówce ubiegłego roku, szczególnie we wrześniu i w grudniu, miesiące obecnego roku zanotowały widoczne spowolnienie tego tempa. Wg danych MRR, na koniec sierpnia tego roku wartość umów o dofinansowanie (z części unijnej) wynosiła 250 mld zł, co stanowiło 88 proc. dostępnej alokacji. Wartość wydatków w części z UE we wnioskach o płatność złożonych przez beneficjentów do końca sierpnia to 160 mld zł, czyli 56 proc. dostępnej alokacji (rok wcześniej – 41 proc.). W ciągu tego roku poziom wydatków zwiększył się o 15,4 punktów procentowych, lecz warto zaznaczyć, że w poprzednim analizowanym okresie (sierpień 2011 – sierpień 2012) poziom ten był wyższy i wtedy wzrósł o 16,9 punktów procentowych. Co więcej, podobnie jak w przypadku kontraktacji, wzrost poziomu wydatkowania w ośmiu miesiącach tego roku był wyraźnie wolniejszy niż w końcówce zeszłego roku.

Samolot z funduszami unijnymi zaczyna zbliżać się do celu. Wprawdzie już się wydawało, że samolot z funduszami unijnymi nabrał już właściwej prędkości i wysokości lotu i że już doleci do celu. Okazuje się jednak, że samolot już prawie osiągnął właściwą wysokość lotu, ale prędkość jest nadal za niska. W tej sytuacji samolot może nie dolecieć do właściwego celu. Nie możemy przespać tego momentu, bo możemy mieć problemy z pełnym wykorzystaniem funduszy europejskich.

Generalnie możemy powiedzieć, że po trudnych początkach w 2008 i I połowie 2009 roku, które spotkały się również i z naszą krytyką we wcześniejszych raportach, realizacja polskiej polityki spójności nabrała tempa. Na obecną chwilę nie ma jakiś bardzo krytycznych zagrożeń jeśli chodzi o niewykorzystanie pieniędzy unijnych, gdyż większość unijnych środków została zakontraktowana. Ważne jest jednak, by przyspieszyć tempo wydatkowania pieniędzy i wprowadzić mechanizm nadkontraktacji. Przedłużanie się wydatkowania środków i szczególnie kumulacja wydatkowania w 2015 roku może spowodować nałożenie się realizacji perspektyw finansowych, obecnej i przyszłej, co negatywnie może odbić się na efektywności wykorzystania środków unijnych.