Opinia BCC: Strategia na rzecz osób z niepełnosprawnościami

Przedstawiona przez rząd Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021 – 2030 jest efektem wypełnienia zobowiązania wynikającego z podpisanej przez Polskę Konwencji praw osób niepełnosprawnych. Celem głównym strategii jest włączenie społeczne i zawodowe osób z niepełnosprawnościami. Wskaźnikiem realizacji tego celu jest współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym. Wartość bazowa tego współczynnika w roku 2018 wynosiła 28,3%, natomiast wartość docelowa planowana na 2030 r. ma wynosić 45%. To bardzo optymistyczne plany.

Treść Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021 – 2030 jest opracowana bardzo ogólnie zarysowując jedynie plan działań. Zapowiada ona przeformułowanie wielu instrumentów prawnych oraz działań instytucji publicznych, czego efektem ma być odejście od medyczno-charytatywnego modelu pojmowania niepełnosprawności na rzecz poszanowania pełnej podmiotowości osób z niepełnosprawnościami. Uszczegółowienie zapisów strategii będzie zawierał Narodowy Program Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych.

Diagnoza obecnej sytuacji osób z niepełnosprawościami w Polsce jest naszym zdaniem przedstawiona właściwie, wskazując na problemy płynące z różnych dziedzin życia. Problemy osób z dysfunkcjami fizyczno- zdrowotnymi przedstawione są w kontekście życia społecznego, nauki, pracy, dostępności, warunków życiowych i ochrony socjalnej. Wizja strategii oparta jest na założeniu skoordynowanego i kompleksowego wsparcia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb, wykraczających poza sektorowość polityk publicznych. Strategia zakłada wypracowanie odpowiedniego fundamentu dla funkcjonujących już obecnie instrumentów wsparcia, jak i nowych działań.

Wartym zwrócenia uwagi jest źródło finansowania planowanych działań, które w pierwszej kolejności wskazuje na budżet państwa, niemniej zmiany obejmą również przedsiębiorstwa. Przy obecnej, trudnej, pandemicznej sytuacji finansowej budżetu państwa oraz firm, wprowadzenie dodatkowych nakazów, a co za tym idzie zwiększenia kosztów działalności przedsiębiorców, może być problematyczne. 

To czego w strategii brakuje, zwłaszcza w dziale dot. Priorytetu IV, jakim jest praca, to brak odniesienia do Kodeksu pracy. Nie ma w niej jakichkolwiek treści wskazujących na potrzebę wprowadzenia zmian w istniejącym prawie pracy w kontekście wdrożenia działań zaplanowanych w strategii.

Oczywiście same zmiany prawne nie wystarczą. Trudno bowiem, w tak krótkim czasie, znacząco zmienić mentalność społeczeństwa względem osób z niepełnosprawnościami, osób przewlekle chorych oraz osób starszych. Tutaj także jest do wykonania dużo pracy, a w działania te powinien włączyć się rząd.

Anna Maria Dukat

ekspertka BCC ds. niepełnosprawności i polityki senioralnej